Dziedziczenie ustawowe to proces dziedziczenia majątku po zmarłej osobie, określany przez przepisy prawa. Zazwyczaj ma to miejsce, gdy spadkodawca nie zostawił żadnego testamentu. Dziedziczenie ustawowe opiera się na przepisach ustanowionych w Kodeksie Cywilnym, w art. 931-940, które precyzują, jakie osoby są powołane do dziedziczenia oraz w jakich proporcjach.
Dziedziczenie ustawowe określa hierarchię dziedziczenia po spadkodawcy w przypadku braku testamentu. Pierwszeństwo mają dzieci spadkodawcy i małżonek, którzy dziedziczą równą część spadku, przy czym małżonkowi przypada co najmniej ¼ całości spadku.
Gdy spadkodawca nie pozostawił potomstwa, spadek przypada małżonkowi i rodzicom. Udział spadkowy każdego z rodziców, w przypadku dziedziczenia z małżonkiem, wynosi ¼ spadku.
Jeśli brak potomstwa oraz małżonka cały spadek przypada rodzicom spadkodawcy w równych częściach.
W sytuacji, gdy jeden z rodziców spadkodawcy nie żyje, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na rodzeństwo spadkodawcy w równych częściach. Jeśli którykolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, ich udział spadkowy przypada ich własnym potomkom. Podział tego udziału następuje zgodnie z zasadami dotyczącymi podziału między dalszych potomków spadkodawcy.
W przypadku, gdy jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, a brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich potomków, udział spadkowy rodzica dziedziczącego wraz z małżonkiem wynosi połowę spadku. Małżonek, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i ich potomkami, otrzymuje połowę spadku.
Gdy nie ma potomstwa spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa ani ich potomków, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, ich udział spadkowy przechodzi na ich własne potomstwo. Podział tego udziału następuje zgodnie z zasadami dotyczącymi podziału spadku między potomków spadkodawcy. Jeśli brak potomstwa danego dziadka, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na pozostałych dziadków w równych częściach.
Jeżeli nie ma potomstwa, małżonka, rodziców, rodzeństwa ani potomków rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach.
Jeśli brak małżonka spadkodawcy i krewnych uprawnionych do dziedziczenia ustawowego, spadek przypada w równych częściach dzieciom małżonka spadkodawcy, których żaden z rodziców nie dożył otwarcia spadku.
Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych, tak jakby był biologicznym dzieckiem przysposabiającego. Natomiast przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym jak po własnym dziecku. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich biologicznych przodkach i ich krewnych, a ci ostatni nie dziedziczą po nim.
Małżonek pozostający w separacji jest wyłączony od dziedziczenia zgodnie z przepisami prawa. Dodatkowo, małżonek może być wyłączony od dziedziczenia, jeśli spadkodawca przed swoją śmiercią wystąpił do sądu o rozwód lub separację z wyłącznej winy tego małżonka, a taka żądanie było uzasadnione. Ponadto, pozostali spadkobiercy ustawowi, którzy dziedziczą w zbiegu z małżonkiem, mogą żądać wyłączenia go od dziedziczenia zgodnie z powyższymi zasadami.
Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na podstawie orzeczenia sądu. Spadkobiercy mają obowiązek wniesienia takiego żądania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o otwarciu spadku, jednak nie później niż jeden rok od otwarcia spadku. Po upływie tego terminu, uprawnienie do wyłączenia małżonka od dziedziczenia wygasa.
Sprawy spadkowe mogą wydawać się prostymi, ale tylko w sytuacjach, gdy spadkobiercy są znani, a spadkodawca nie zostawił żadnych długów. Spora część spadkobierców nie zajmuje się uregulowaniem prawnej sytuacji spadku przez wiele lat po śmierci spadkodawcy, co może prowadzić do negatywnych konsekwencji, takich jak odpowiedzialność za długi spadkowe, możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu zachowku czy różne kwestie dotyczące nieruchomości należących do spadku.
—
Artykuł powstał przy współpracy z Kancelarią:
Adwokat Iwona Mastalerz
ul. Gabriela Narutowicza 3
33-300 Nowy Sącz
www.kancelaria-mastalerz.pl
